نگاهی به سریال «سایه بلند»
بیارزشی زندگی زنان در جامعه غربی
فاطمه قاسمآبادی
این روزها که بحث کشتار زنان و کودکان بیگناه در غزه، بهشدت در بین مردم دنیا پررنگ شده و بهصورت خودجوش، جهتگیری متفاوت مردم کشورها و دولتهایشان در این مورد مشخص شده است، شاید بد نباشد که در این بین، به بررسی اهمیت زندگی زنان و امنیتشان در برخی از کشورهای غربی بپردازیم و ببینیم زندگی و امنیت زنان خود این کشورها، برای مسئولینشان چقدر مهم و مورد توجه است و بعد در مورد دلیل بیتفاوتی و سنگدلی آنها، در مورد زنان و کودکان دیگر کشورها فکر کنیم.
برای مثال کشوری مانند انگلستان، جزو کشورهایی است که از دیرباز ادعای حمایت از حقوق زنان و ارزش گذاشتن به آرمانهای فمینیستی را دارد ولی حالا دولتش نهتنها کشتار زنان و کودکان در غزه را محکوم نکرده است، بلکه به ادامه جنگ هم اصرار دارد....
این دوگانگی بین حرف از ارزش زندگی زنان و عمل به این حرفها در انگلستان، جای بحث دارد چرا که پروندههای خشونت و قتل زنان در این کشور ید طولایی دارد و با توجه به تعداد بیشمار این پروندهها، ادبیات جنایی و بهدنبال آن فیلمها و سریالهای بسیاری هم پیرامون این اتفاقات ناگوار ساخته شده است و نکته اصلی و مشترک بیشتر این ساختهها در این مطلب است که اکثر این پروندهها بهخاطر بیتفاوتی و اهمالکاری مسئولین و پلیس در انگلستان طول کشیده، یا اصلا به نتیجه نرسیده است.
سریال «سایه بلند» به کارگردانی «لوئیس آرنولد» محصول سال 2023 انگلستان است. این سریال در مورد زندگی قربانیان پرونده قاتل زنجیرهای معروف انگلستان که معروف به «قصاب یورکشایر» بود، است و چرایی طولانی شدن دستگیری این قاتل بیرحم را به تصویر میکشد.
باز هم داستان قصاب
داستان سریال «سایه بلند»، در مورد زنانی است که قربانی قاتل زنجیرهای معروف انگلیسی یا همان «قصاب یورکشایر» شدند.
در سریال میبینیم که خانوادههای زنان قربانی که تعدادی از آنها کارگر جنسی بودهاند، با بیتوجهی پلیس مواجه میشوند و حتی آن دسته که از دست این قاتل، جان سالم به در بردهاند هم مورد تمسخر پلیس قرار میگیرند، چرا که پلیس ترجیح میدهد تا صورتمسئله را پاک کند و نیروهایش را بهخاطر زنان سطح پایین به زحمت نیندازد!
این اهمالکاری و بیتوجهی به مدت پنج سال طول میکشد و شکار قاتل زنجیرهای که بعدها مشخص شد نامش «پیتر ساتکلیف» است ادامه پیدا میکند و باعث وحشت و نگرانی زنان انگلیسی میشود. در نهایت هم بعد از گذشت پنج سال، کاملا اتفاقی این قاتل دستگیر میشود و دولت مجبور میشود به آسیبدیدگان با شروط خاص، غرامت جراحت جنایی اختصاص بدهد.
تحقیر و توبیخ قربانیان
در سریال «سایه بلند»، مخاطبین میبینند که از همان ابتدا، وضعیت بسیار بد اقتصادی در انگلستانِ دهه هفتاد به تصویر کشیده میشود. مصاحبه با زنان و مردم درماندهای که از قشر کارگر و متوسط جامعه بودند و نمیدانستند با این وضعیت اقتصادی وحشتناک، چطور باید تا آخر ماه دوام بیاورند، در ابتدای سریال، دید کاملی به بینندگان در مورد وضعیت مالی و مشکلات پیرامون زندگی مردم آن زمان میدهد.
بعد از این شروع خاص، مخاطبین میبینند که زنان قربانی ماجرا که هرکدام مشکلات و سختیهای خاص خود را داشتند، دانهدانه به دست این قاتل بیرحم کشته یا به شدت زخمی میشوند و نقطه مشترک بین تمام این زنان هم، رفتار تحقیرآمیز پلیس با آنها یا خانوادههایشان است!
این زنان که تعدادی از آنها بهخاطر تهمتهای پلیس، دیگر پیگیر شکایت خود نشدند، بعد از دستگیری قاتل دوباره پرونده شکایت خود را باز کردند و اینبار دیگر کسی نمیتوانست به آنها انگ بیعفتی یا توهمی بودن بزند....
قسمت ترسناک ماجرا در سریال، در این مطلب دیده میشود که تا انتهای این پرونده و صدور حکم برای قاتل شرور ماجرا، تمام این زنان و خانوادههایشان، در هالهای از ترس و شرم زندگی میکردند و حتی، بعد از صدور حکم ناعادلانه زندان ابد برای قاتل (که به بستری شدن در بیمارستان روانی کاهش پیدا کرد) زندگی باز برای خانواده قربانیان، راحتتر نشد.
سازنده سعی کرده در سریال نشان بدهد که این زخم عمیق، هرگز به معنای واقعی برای کودکان قربانیان ماجرا التیام پیدا نکرد و هیچ ارگان خاصی هم از آنها حمایتی نکرد و اهمیتی به مشکلات روحی آنها نداد.
پلیس خوب، پلیس بد
در سریال سایه بلند، سازنده سعی کرده دو چهره از پلیس انگلستان به تصویر بکشد. اول پلیس جنایی است که بهشدت پیگیر ماجرا است ولی مدرکی پیدا نمیکند و چون دستش خالی است، به ناچار به یک صدای ضبطشده برای به دام انداختن قاتل تکیه میکند که آنهم مشخص میشود اصلا توسط قاتل پر نشده است و یک شوخی بوده است!
از طرف دیگر پلیس معمولی گشتزنی و همکارانشان نشان داده میشوند که به شدت در این پرونده کمکاری میکنند و هیچ اهمیتی به ماجرا نمیدهند و چون تعدادی از این زنان قربانی از نظر اخلاقی مشکل داشتهاند، حاضر به پیگیری دقیق ماجرا نمیشوند....
این تناقض در رفتار پلیسهای سریال شاید برای این باشد که سازنده ترجیح داده هم حقیقت را بگوید و هم از تعدادی از عناصر دلسوز پلیس اعاده حیثیت کند و آنها را از این سیستم فاسد مجزا بداند....
در سریال سایه بلند، مخاطبین میبینند که این قاتل چندبار در طی این پنج سال توسط پلیس دستگیر شد، چون در زمان نامناسب و مکان محدوده قتلها بود ولی خیلی سرسری آزاد شد و در نهایت هم مشخص میشود که دو سال قبل از شروع قتلها، بهخاطر مشکوک بودن و حمل چکش در نیمهشب دستگیر شده بود و باز هم بدون هیچ پرسش و پاسخی آزاد میشود و اطلاعات این موارد مشکوک هم هیچجایی ثبت نمیشود!
در سریال نشان داده میشود که رئیس پلیس وقت یا همان «رونالد گرگوری» وقتی میبیند که این پرونده مورد توجه مردم قرار گرفته است، صبر میکند و بعد از بازنشستگیاش(اگر قبل از بازنشستگی این اطلاعات را فاش میکرد، امکان داشت حقوق بازنشستگیاش را از دست بدهد)، اطلاعاتش را با مبلغ خوبی میفروشد و بدون خجالت از کمکاریهایی که زیر نظر او در این پرونده اتفاق افتاد، از آن درآمدزایی هم میکند. بعد از این اتفاق، خانواده قربانیان از او شکایت میکنند که خب البته این شکایتها به جایی نمیرسد.
یا غرامتِ جراحت یا بیمه سلامت!
در سریال سایه بلند، مخاطبین میبینند که پلیس در مورد مراجعین و قربانیانی که از چنگ قاتل جان سالم به در بردهاند تا چه حد بیرحمانه برخورد میکند و نهتنها در ثبت صحبتهای قربانیان سعی در دادن حس بد به آنها دارند، که به هیچ وجه قربانیان را در مورد حق و حقوقشان راهنمایی نمیکنند و در صورت پیگیری قربانیان برای گرفتن غرامت جراحت جنایی، به آنها تهمت هم میزنند!
«مارسلا» یکی از قربانیان قصاب یورکشایر، به عنوان زنی سیاهپوست در داستان نشان داده میشود که توسط پلیس تحقیر میشود و وقتی برای گرفتن غرامت جراحت اقدام میکند، افسران پلیس شهادت میدهند که او سعی در اغوای آنها داشته و به این ترتیب اولین اقدام مارسلا برای گرفتن حق و حقوقش از بین میرود و چند سال بعد که قاتل دستگیر میشود و مارسلا باز اقدام میکند برای گرفتن این غرامت، سیستم در عوض این غرامت، بیمه سلامت مارسلا را تا آخر عمر قطع میکند تا درس عبرتی باشد برای دیگر قربانیان که فکر نکنند میتوانند از صندوق دولت استفاده کنند!
در سریال، فشار و مشکلات زندگی مردم عادی و بهخصوص سیاهپوستان که جزو قشر بسیار ضعیف این جامعه بودهاند، در دهه هفتاد میلادی بهخوبی به تصویر کشیده میشود و سازنده بیتفاوتی و بیعدالتی موجود در این جامعه را نسبت به زنان و خانوادههای قربانیان خشونت، کامل نشان میدهد.
سریال «سایه بلند»، با وجود اینکه بدون هیچ تبلیغات خاصی روی شبکهای تیوی رفت ولی توانست نظر مخاطبین را به داستانش جلب کند و دوباره بینندگان را پای جزئیات این پرونده قدیمی بنشاند.